Spacerowy Szlak Obiektów Zabytkowych we Włocławku

Miejski Spacerowy "Szlak Obiektów Zabytkowych" we Włocławku rozpoczyna się i kończy na ulicy Warszawskiej 11/13 przy Informacji Turystycznej Biura Promocji Miasta i Integracji Europejskiej, oznaczenie szlaku widoczne jest nad wejściem do biura (prawdopodobnie w związku z przeprowadzką Biura na ulicę Warszawską ulegnie nieznacznie zmiana trasy tego szlaku).

1 - POMNIK na Placu Wolności
W centralnym miejscu placu stoi pomnik poświęcony Żołnierzowi Polskiemu.

2 - PAŁAC MÜHSAMA, ul Kościuszki 2
Budynek eklektyczny z cegły licówki z bogatym tynkowym detalem architektonicznym nawiązujący do tradycji renesansu francuskiego, wybudowany został ok 1894 r. prawdopodobnie wg projektu Antoniego Olszakowskiego dla Hugona Mühsama - założyciela fabryki maszyn i narzędzi rolniczych z 1893 r. Po wojnie użytkowany przez Kujawskie Zakłady Maszyn Rolniczych. W 1993 r. odkupiony został od Urzędu Miejskiego i przeszedł w prywatne ręce.

3 - KOŚCIÓŁ I KLASZTOR oo. FRANCISZKANÓW REFORMATÓW pw. WSZYSTKICH ŚWIĘTYCH, pl. Wolności 6
Barokowy z reminiscencjami gotyckimi (i neobarokową nawą boczną) zespół klasztorny powstał w latach 1639-1644 z fundacji Wojciecha i jego żony Doroty z Rogalińskich Romantowskich, włocławskich mieszczan, dla konwentu franciszkanów - reformatów sprowadzonych do Włocławka w 1625 r. przez bp Andrzeja Lipskiego. Kościół od 1969 r. pełni funkcję parafialnego. Wyposażenie wnętrz kościołą jest barokowe i rokokowe. Zwspóół otacz mur z bramą z 1797 r.

4 - ZESPÓŁ KOŚCIOŁA EWANGELICKO-AUGSBURSKIEGO, ul. Brzeska 20 i 22
Zespół składa się z kościoła, ogrodzenia i plebani. Neogotycki kościół pobudowany został w latach 1882-4 wg. projektu Franciszka Tournele. Posiada jednolite, neogotyckie wyposażenie wnętrza. Ołtarz, ambona i organy wykonane zostały w firmie Schlag i Synowie ze Świdnicy. Plebania parterowa o skromnych cechach klasycyzmu wybudowana została ok. poł. XIX w., a przebudowana w 1881 r. Ogrodzenie z kutego żelaza pochodzi z 1897 r. Kierując się wzdłuż ul. Brzeskiej dotrzemy do zabytkowego Kościoła pw. św. Witalisa, który znajduje się w kompleksie zabudowań Wyższego Seminarium Duchownego.

5 - KOŚCIÓŁ pw. św. WITALISA, ul. Karnkowskiego 3
Gotycki, fundowany w 1330 r. przez Biskupa Macieja z Gołańczy. Do 1411 r. pełni funkcję zastępczej katedry (po spaleniu w 1329 r. przez Krzyżaków romańskiej świątyni) W 1569 r. przeznaczony został na kościół seminaryjny (w tej funkcji do dnia dzisiejszego). W 1843 r. połączony został ścianą zachodnią z budynkiem seminarium. Na wyposażeniu kościoła znajduje się umieszczone w ołtarzu głównym bezcenne dzieło sztuki gotyckiej tryptyk z 1460 r. z przedstawieniem koronacji Najświętszej Marii Panny.

6 - WYŻSZE SEMINARIUM DUCHOWNE, ul. Karnkowskiego 3
Zespół budynków z lat 1843, 1882-1900 (przebudowa) i lat 80-tych XX wieku w historyzującym stylu z przewagą neogotyku. bibliotekę zaprojektował Jan Aleksander Ciunkiewicz prawdopodobnie w 1843 r. Rozbudowy z lat 1882-1900 prowadzono wg projektu Konstantego Wojciechowskiego. W latach 1981-1982 od zachodu dobudowano skrzydło

7 - PRAŁATÓWKA, pl. Kopernika 7
Murowany budynek z 1801 r. o skromnych cechach klasycyzmu, posadowiony na starszym podpiwniczeniu, być może z XVI wieku, wchodzi w skład kanonii otaczających katedrę.

8 - BAZYLIKA KATEDRALNA pw. WNIEBOWZIECIA NAJŚWIĘTSZEJ MARII PANNY ul. Kopernika 7
Gotycki kościół katedralny z 1340-1411 r. ufundowany został przez biskupa Macieja z Gołańczy. W ciągu wieków wielokrotnie był rozbudowywany. Rozpoczęta w 1890 r. restauracja katedry wg projektu Konstantego Wojciechowskiego silnie przekształciła kościół w duchu neogotyckim. 1907 r. papież Pius X nadał katedrze godność bazyliki mniejszej. W 1991 r. w świątyni gościł papież Jan Paweł II. Wyposażenie stanowią wybitne dzieła sztuki sakralnej tej miary jak: gotycki witraż z 1360 r. ze scenami ze starego i Nowego Testamentu; późnogotycki z 1475 r. Obraz Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny; późnorenesansowy obraz Ukrzyżowanie malarstwa Juan Correa de Vivar z Toledo; nagrobek biskupa Krzesława z Kurozwęk wykonany na Węgrzech w 1516 r. przez artystę włoskiego Jana Jana Florentczyka; cztery obrazy wczesnobarokowe z 1639 r. malowane na blasze miedzianej przez Bartłomieja Strobla z głownym obrazem przedstawiającym Wniebowzięcie Najświętszej Panny Marii z Chrystusem i aniołami; tzw. Krzyż Tumski z 1610 r.; stalle barokowe z 1683 r; secesyjne witraże projektu Józefa Mehoffera z 1937-9 r.

9 - PARK MIEJSKI im. HENRYKA SIENKIEWICZA
Założony został w 1870 r. i jest jednym z pierwszych parków miejskich w Polsce. Powierzchnia parku wynosi 40,18 ha. Wśród rosnących w parku 65 gatunków drzew, większość stanowią drzewa liściaste, takie jak topola kanadyjska, lipa krymska, orzech czarny, dąb burgundzki, skrzydłoorzech kaukaski. W centralnej części parku znajduje się popiersie Henryka Sienkiewicza, dłuta artysty rzeźbiarza Stanisława Słoniny.

10 - CZARNY SPICHRZ, ul. Piwna 4
Drewniany spichlerz konstrukcji zrębowej ze szczytem konstrukcji szkieletowej, dwukondygnacyjny z trzecią w poddaszu wybudowany został na pocz. XIX w. do celów magazynowych. Jest wymieniany w pierwszym spisie budynków Fabryki cykorii F. Bohma i S-ka, założonej w 1814 r. Po wojnie użytkowany był przez Kujawskie Zakłady Koncentratów Spożywczych (obecnie "Delecta"). W 1980 r. przeprowadzono w obiekcie remont kapitalny z adaptacją na cele kulturalno-oświatowe dla Dobrzyńsko Kujawskiego Towarzystwa Kulturalnego.

11 - DELECTA SA, ul. Wyszyńskiego 14
Początki firmy Delecta sięgają roku 1816, kiedy to bracia Ferdynand i Wilhelm Bohm założyli pierwszą na ziemiach polskich fabrykę cykorii pod nazwą Fabryka Cykorii Ferdynand Bohm and Co. W 1996 r. Delecta stała się częścią międzynarodowego koncernu RIEBER&SON siedzibą w Bergen (Norwegia).

12 - WŁOCŁAWSKIE TOWARZYSTWO WIOŚLARSKIE, ul. Piwna 3
Włocławskie Towarzystwo Wioślarskie powstało w 1886 r. jako jedno z pierwszych w Polsce. Organizowane we Włocławku w końcu XIX i początkach XX w zawody wioślarskie przeszły do historii jako jedne z największych wydarzeń sportowych w Polsce.

13 - PRZYSTAŃ WODNA PTTK, ul. Piwna 1
Od 1949 r. działa tu Włocławski Klub Wodniaków PTTK. Od 1986 r. teren jest własnością Oddziału Kujawskiego PTTK we Włocławku.

14 - DAWNA KANONIA, ul. Gdańska 8
Zbudowana w 1649 r. z fundacji kanonika Stanisława Orłowskiego. Jest to jeden z najstarszych świeckich obiektów zachowanych w mieście, który jednak ze względu na liczne przebudowy zatracił zupełnie cechy stylowe.

15 - PAŁAC BISKUPI, ul. Gdańska 2
Murowany zamek został w miejscu grodu obronnego z X-XII wieku, z wykorzystaniem murów zamku: książęcego z XIV wieku, a później biskupiego do XVIII wieku z całkowitą przebudową w 1861 r. w charakterze klasycystycznej rezydencji. W 1925 r. odbudowany po spaleniu w 1920 r. na siedzibę kurii i rezydencji biskupa. W trakcie badań archeologicznych w latach 1989-1993 odkryto m.in. zamkowy mur obwodowy od strony zachodniej i relikty baszty znanej z rysunku A. Boota z 1632 r.

16 - BULWARY im. Marszałka Józefa Piłsudskiego
Od Pałacu Biskupiego wzdłuż rzeki w kierunku wschodnim ciągną się nadwiślańskie bulwary. Na ich zakończeniu znajduje się doskonały punkt z widokiem na zaporę i krzyż upamiętniający męczeńską śmierć ks. Jerzego Popiełuszki.

17 - KOŚCIÓŁ PARAFIALNY pw. św. JANA CHRZCICIELA, uL. św. Jana 3
Późnogotycki kościół z renesansowymi i barokowymi przybudówkami wzniesiony został w 1538 roku. W 1565 r. wzniesiono kaplicę pw. Jedenastu Tysięcy Dziewic z fundacji mieszczanina Wojciecha Katteberga Kokoszki, być może przez być może przez Jana Baptystę Wenecjanina. W XVII w. restaurowany z inicjatywy ks. Tomasza Wojtowicza; w latach 1844-46 kolejna restauracja staraniem sk. Szymona Nowakowskiego. Wyposażenie kościoła jest barokowe i rokokowe. Od strony Wisły w ścianie wmurowane są trzy pociski, które wystrzeliły wojska bolszewickie w kierunku świątyni podczas działań wojennych w 1920 r.

18 - KAMIENICZKI, Stary Rynek nr 14, 15
Budynki należą do zaledwie kilku obiektów zachowanych z XVIII w. we Włocławku. W latach 1966-1972 w obydwu kamieniczkach przeprowadzono kapitalny remont z rekonstrukcją pierwotnego układu wnętrz. W 1972 r. w kamieniczkach powstało Muzeum Historii Włocławka.

19 - BUDYNEK DAWNEGO STAROSTWA, ul. 3 Maja 17
Klasycystyczny budynek wzniesiony został w I poł. XIX w., wg projektu Stefana Koźmińskiego, budowniczego obwodu kujawskiego. W 1851 r. obiekt przebudowano wg projektu Franciszka Tournelle w tym elewację frontową od ul. 3 Maja i skrzydło wzdłuż ul. Żabiej. Obecnie budynek jest siedzibą Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej.

20 - BUDYNEK REMIZY STRAŻY POŻARNEJ, ul. Żabia 8
Neogotycki murowany z cegły licówki z pięciokondygnacyjną wieżą zegarową zbudowany został w 1909 r. Należy do Komendy Straży Pożarnej. W pomieszczeniach na pierwszym piętrze znajdowało się Muzeum Staży Pożarnej, wewnątrz podziwiać można zrekonstruowane malowidło "Wyjazd do pożaru". Znajduje się tam Oddział Włocławskiego Centrum Kultury.

21 - KAMIENICE przy ul. Królewieckiej 12, 14, 16
Najstarszymi domami na tej ulicy są trzy klasycystyczne domy z początku XIX w. Wolnostojące, parterowe z poddaszami, z wysuniętym niewielkim ryzalitem, w części środkowej fasady. W domu oznaczonym nr 14 mieściła się w latach 1821-1822 loża masońska. W jednym z domów była siedziba prywatnej szkoły początkowej prowadzonej przez E. Usakiewicza, do której uczęszczał Jan Nagórski, sławny włocławienin, pilot, który pierwszy w świecie dokonał lotów polarnych na hydroplanie.

Literatura: Miejski Spacerowy "Szlak Obiektów Zabytkowych" we Włocławku. Folder wydany przez Oddział Kujawski PTTK i Biuro Promocji Miasta i Integracji Europejskiej w 2006 roku.